KPK

KPK, KPK

DOWODY

Dowód- każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący dokonaniu takich ustaleń, czyli ustaleniu okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Prawo dowodowe- zespół przepisów regulujących zbieranie, gromadzenie, utrwalanie i wykorzystanie dowodów.

Określenie „dowód” używane jest w następujących znaczeniach:

· Jako źródło dowodowe - czyli źródło informacji o faktach; dowodem jest osoba oskarżonego, świadka czy biegłego, a także rzecz, miejsce, ciało, dokument,

· Jako środek dowodowy- czyli informacje płynące ze źródła dowodowego w sposób przez prawo procesowe określony; w tym znaczeniu dowodem są: wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadka, opinia biegłego, cechy i właściwości rzeczy, miejsca i ciała czy treść dokumentu.

· Jako fakt dowodowy – czyli pewna okoliczność udowodniona za pomocą określonych źródeł i środków dowodowych, która sama w sobie stanowi teraz dowód na istnienie bądź nieistnienie innej dowodzonej okoliczności. W tym znaczeniu dowodem jest np. alibi oskarżonego.

o Fakt główny – przestępstwa , za które odpowiedzialność jest przedmiotem procesu; zestaw wszystkich znamion przestępstwa, których dotyczy dany proces

o Fakty uboczne – z których następnie w drodze logicznego rozumowania wysnuwa się wniosek odnośnie do faktu głównego

Udowodnione fakty uboczne stanowią same w sobie dowód na istnienie faktu dowodzonego, czyli faktu głównego.

· Jako czynność procesowa – ma ujawnic okoliczności pozwalające na wysnucie określonych wniosków; tu dowodem jest np. okazanie, konfrontacja lub sekcja zwłok

· Jako sposób przeprowadzenia danego dowodu, np. oględziny- jest to sposób przeprowadzenia dowodu z właściwości cech miejsca, rzeczy czy ciała; przesłuchanie osoby – przeprowadzenie dowodu z zeznań lub wyjaśnień

· Jako ostateczny wynik procesu myślowego- chodzi tu o uzyskanie przez organ procesowy przekonania co do zaistnienia określonej okoliczności, stąd też można odmówić uwzględnienia wniosku dowodowego odnośnie okoliczności, która zdaniem organu jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy

Dowody przeprowadza się z uwagi na obowiązującą zasadę prawdy materialnej, wymagającą, aby ustalenia faktyczne, na podstawie których dochodzi do rozstrzygnięcia były prawdziwe.

UDOWODNIENIE – to taki stan, w którym fakt przeciwny dowodzonemu wydaje się realnie niemożliwy lub wysoce nieprawdopodobny. Dopóki przeciwieństwo tego faktu nie może być wykluczone dopóty nie można przyjąc, że jest on udowodniony.

Udowodnienie następuje gdy przeprowadzone dowody są obiektywnie przekonywalne, wywołując subiektywne przekonanie organu o zaistnieniu faktu, czyli o prawdziwości ustaleń.

Z uwagi na obowiązującą zasadę domniemania niewinności udowodnienia wymagają fakty niekorzystne dla oskarżonego. Są to: samo zaistnienie czynu zabronionego, sprawstwo oskarżonego, jak i możliwość przypisania mu winy, a także okoliczności wpływające na wymiar kary i stosowanie innych środków karnych.

UPRAWDOPODOBNIENIE - to obiektywny stan, w którym dany fakt jest jedynie wysoce prawdopodobny, jest możliwy; nie wymaga się tu pełnej obiektywnej przekonywalności dowodów, a więc wykluczenia możliwości zaistnienia faktu przeciwnego dowodzonemu. Daje ono niższy stopień prawdopodobieństwa, który jednak jest uznawany za wystarczający w danej sytuacji. Uprawdopodobnione powinny być fakty korzystne dla oskarżonego, na które powołuje się obrona, np. alibi.

Uprawdopodobnienie wystarcza do podejmowania decyzji, w tym niekorzystnych dla oskarżonego. Więc np. dla przedstawienia zarzutów wymaga się jedynie dostatecznie uzasadniających podejrzenie danych, a dla zastosowania środka zapobiegawczego wystarczy, że zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo (art. 303)

Uprawdopodobnienia wymaga się niekiedy od innych uczestników postępowania, gdy występują oni o wydanie określonej decyzji wpadkowej; np. świadek, który wnosi o zwolnienie go od zeznawania z uwagi na szczególnie bliski stosunek łączący go z oskarżony m (art.185), powinien uprawdopodobnic istnienie takiego stosunku; strona wnosząca o wyłączenie sędziego powinna uprawdopodobnic istnienie okoliczności uzasadniających ową wątpliwość. Nie można opierac decyzji procesowych na gołosłownych, niczym niepopartych, twierdzeniach uczestników postępowania.

Przedmiotem dowodu są przede wszystkim fakty, których istnienie ma być ustalone, Mają to być przy tym fakty mające znaczenie dla rozstrzygnięcia danej kwestii. Wyodrębnia się fakt główny i fakty uboczne.

Dowody bezpośrednie – dowody odnoszące się wprost do faktu głównego, bezpośrednio potwierdzają bądź zaprzeczają istnieniu przestępstwa.

Dowody pośrednie - dowody odnoszące się do faktów ubocznych; służą one udowodnieniu przesłanek do dalszego rozumowania odnośnie do faktu głównego.

Poszlaka – to fakt uboczny obciążający oskarżonego, a dowód poszlakowy to dowód z poszlak, czyli faktów ubocznych, pośrednich, niekorzystnych dla tego podmiotu.

O zgodności ustaleń z rzeczywistym przebiegiem zdarzenia nie świadczy ilośc poszlak, lecz logiczne powiązanie całokształtu tych poszlak wykluczające realnie inne wersje danego zdarzenia.

W zasadzie przedmiotem dowodu nie może być prawo, gdyz ono powinno być sądowi znane. Przyjmuje się jednak, że reguła ta nie dotyczy prawa obcego i międzynarodowego, którego normy mogą być przedmiotem dowodu, np. opinii biegłego. To samo odnosi się do prawa zwyczajowego, w tym krajowego, ale jak wskazuje się, w istocie chodzi tu nie o normatywną sferę, lecz o dowodzenie określonych faktów , czyli zwyczajowo przyjętych zachowań.

Dowody pierwotne – tzw. dowód z pierwszej ręki, gdy źródło dowodowe zetknęło się bezpośrednio z udowadnianym faktem, np. świadek naoczny, oryginał dokumentu.

Dowody pochodne – dowody z dalszego źródła, a więc w sytuacji, gdy źródło dowodowe jest tylko ogniwem pośrednim między źródłem pierwotnym a faktem dowodzonym np. kopia dokumentu, świadek ze słyszenia, biegły. Dow. Poch. Jest tez zawsze protokól przesłuchania osoby w porównaniu z bezpośrednim odebraniem zeznań czy wyjaśnień. Protokół taki może być odczytany tylko wtedy, gdy ustawa to przewiduje.

Dowód ścisły (formalny) – dowód przeprowadzony dokładnie wg. Wymogów prawa dowodowego, a więc w ściśle określony sposób i w określonej formie. Tylko one mogą stanowic podstawę do rozstrzygania w przedmiocie odpowiedzialności karnej, a wiec o winie i karze. W oparciu o dow. Ścis. Powiniem być sporządzony akt oskarzenia.

Dowód swobodny – dowód przy którym nie ma potrzeby zachowywania wszystkich rygorów prawa dowodowego. Można go wykorzystac przy rozstrzyganiu innych niż odpowiedzialność oskarżonego kwestii, a wiec:

· W zakresie decydowania o przedmiocie dopuszczalności postępowania karnego(o jego wszczęciu czy odmowie wszczęcia, umorzeniu, zawieszeniu czy poodejmowaniu, np. umorzonego dochodzenia)

· W odniesieniu co do kwestii wpadkowych (incydentalnych), np. co do kar porządkowych

Dowody osobowe - dowody, gdzie źródłem dowodowym jest osoba(oskarżony lub świadek), a sposobem ich przeprowadzania – przesłuchanie.

Dowody rzeczowe – źródłem jest rzecz, a więc przedmiot, ale też ciało ludzkie czy miejsce; środkiem odwoławczym są tu cechy i właściwości tych rzeczy (np. odciski palców na przedmiocie, ślady obuwia w danym miejscu)

Dowody samoistne, np. dokument gdy interesuje nas jego treśc, kiedy to podlega odczytaniu.

Dowód pojęciowy – dowód zawierający treści intelektualne, powstałe dzieki wysiłkowi umysłu i choc poznawany jest przez organ procesowy za pomoca zmysłów, to dostarczany jest mu jednak w gotowej formie(wyjaśnienia, opinie, zeznania)

Dowód zmysłowy- dowód, w którym środek dowodowy oddziałuje na zmysły i dopiero w wyniku doznań zmyslowych formułowana jest treśc pojęciowa. Chodzi tu o poznanie dowodów rzeczowych, ich cech i właściwości, co następuje poprzez oględziny.

Dowody przypadkowe -

Dowody z przeznaczenia – tworzone specjalnie w tym celu, aby wykorzystac je w post. Karnym. Sa to np. protokoly z czynności procesowych i niekiedy notatki urzędowe, a także tazw świadek przybrany , tj. osoba wezwana do udziału w czynności, by ewentualnie świaczyc pozniej o prawidłowym jej przebiegu.

Dowody obciążające – potwierdzają tezę oskarżenia

Dowody odciążające – tezę oskarżenia – podważają.

Dowody pozytywne –

Dowody negatywne –

Z uwagi na formę wyróznia się: dowody pisemne i ustne.

Ze względu na inicjatywe dowodową : dowody przeprowadzone z urzedu oraz wprowadzane przez strony.

Z uwagi na wzajemny stosunek dowodów: dowody zasadnicze oraz tzw. przeciwdowody, czyli dowody skierowane na obalenie tezy udowadnianej za pomoca innego dowodu; mogą być zarówno dowody oskarżenia jak i obrony.

Ustawodawca wprowadza niekiedy UŁATWIENIA DOWODOWE, w postaci tzw. Notoryjności, czyli znajomości określonych faktów, których nie trzeba już dowodzic. Notoryjnośc nie wyklucza dowodu przeciwnego.

· Notoryjnośc powszechna – wystepuje, gdy dany fakt jest znany tak szerokiemu kręgowi osób i łatwo sprawdzalny, że dowodzenie go byłoby tylko stratą czasu. Fakty powszecnie znane nie wymagają dowodu. Notor. Powsz. obejmuje tez fakty historyczne, utrwalone w piśmiennictwie naukowym.

· Notoryjnośc sądowa – to znajomośc danego faktu sądowi z urzędu, z racji jego działalności. Można o niej mówic wtedy, gdy całemu skladowi sądzącemu dany fakt jest znany. Może wynikac z wiedzy uzyskanej przy prowadzeniu innej sprawy. W orzecznictwie przyjmuje się iż tzw. Nagminnośc określonego typu przestępstw na dany terenie podlega udowodnieniu, chyba że jest to fakt powszechnie znany lub znany sądowi z urzędu i po poinformowaniu o tym żadna ze stron go nie zakwestionowała.

· Oczywistośc – wyższy stopień notoryjności. Powszechna i bezsporna znajomośc danego faktu, wykluczająca możliwośc nieznajomości go przez przeciętnie wykształconego i rozumnego człowieka np. powszechnie panujące prawa przyrody, datę rozprawy. Dowód przeciwny jest tu możliwy

DOMNIEMANIA:

· Faktyczne – sądy o faktach wynikające z doświadczenia życiowego i obserwacji określonych prawidłowości życiowych. Nie są w ogóle przedmiotem regulacji prawnej. Domniemania te można obalic przeciwdowodem. Domniemaniem tym objeta jest poczytalność oskarżonego i nie ma potrzeby udowadniania jej w każdym postępowaniu. Zawsze jednak, gdy pojawiają się wątpliwości, domniemanie przestaje funkcjonowac, a dana okolicznośc musi być wyjasniona. Nie można ich mylic z dowodem z poszlak, gdzie z udowodnionych faktów ubocznych wyciąga się wniosek co do faktu głównego. Tutaj nie chodzi o wnioskowanie w oparciu o udowodnione fakty, ale o wnioskowanie w oparciu o zaobserwowane poprzez doświadczenie i praktykę życiowa określone prawidłowości i związki między zdarzeniami. Przez domniemania nie można przyjąc odpowiedzialności oskarżonego za zarzucany czyn, co jest możliwe w drodze wnioskowania z dowodów z poszlak.

· Prawne – wynikające z norm prawnych.

Ø Domniemania prawne niewzruszalne (bezwzględne) - przepis prawa ostatecznie wskazuje na istnienie pewnego rodzaju faktu i nie można tego zakwestionowac.

Ø Domniemania prawne wzruszalne (względne)- to takie domniemania wynikające z norm przeciwnych, które można obalic dowodem przeciwnym, np. domniemanie niewinności,

ZAKAZY DOWODOWE

To normy zabraniające przeprowadzania dowodu w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w pozyskiwaniu dowodu. Rodzaj dobra chronionego decyduje o charakterze
i zakresie zakazu dowodowego. Zakazy chronią m.in. godność człowieka i nienaruszalność jego ciała (art. 74 § 2 kpk), interes państwowy (art. 179 kpk) , tajemnice służbową lub zawodową (art. 180 kpk), stosunki rodzinne i bliskie stosunki osobiste (art. 182 ,185 kpk).

Do zupełnych zakazów dowodowych należą aktualnie:

1. Zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego rozstrzygnięcia innego sądu, które wiąże sąd karny ( art. 8 § 2kpk)

2. zakaz dowodzenia przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem, które objęte są tajemnicą nie podlegają uchyleniu ( art. 108 § 1kpk)

3. zakaz dowodzenia zasadności lub bezzasadności uprzedniego prawomocnego skazania jako okoliczności decydującej o powrocie do przestępstw; recydywę ustala się bowiem w oparciu o wiążące sąd poprzednie prawomocne skazanie

4. zakaz wykorzystywania i odtwarzania uprzednio złożonych zeznań osoby, która następnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań lub została zwolniona od zeznawania ( art. 186 § 1kpk)

5. zakaz przeprowadzenia jakiejkolwiek czynności dowodowej zmierzającej do ujawnienia okoliczności objęcia świadka koronnego i osoby mu najbliższe ochroną osobistą lub pomocą w postaci zmiany miejsca pobytu, zatrudnienia lub wydania nowych dokumentów tożsamości.

ZAKAZY NIEZUPEŁNE BEZWZGLĘDNE - dają się pogrupować w kilka kategorii:

Zakazy przesłuchiwania w charakterze świadka :

- obrońcy, co do faktu o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę oraz kontaktu z zatrzymanym w warunkach art.245§adwokata w zakresie jego 1 (art.178pkt. 1) – zakaz ten odnosi się do obrońcy, a do adwokata tylko w warunkach art. 245§1, zatem obejmuje także obrońce nie bedącego adwokatem, co jest dopuszczalne np. w postępowaniach dyscyplinarnych czy w postepowaniu o wykroczenia. Dotyczy to wyłącznie okoliczności, o których obrońca dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc daną sprawę, nie zaleznie z jakiego źródła uzyskał informację. Dopełnieniem tego zakazu jest zakaz zajmowania pism i innych dokumentów związanych z wykonywaniem obrony (art. 225§3)

- duchownego co do faktów o których dowiedział się przy spowiedzi ( art. 178 §2kpk)

- osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się ( wobec nich) osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego

Zakazy korzystania z niektórych innych niż świadek źródeł i środków dowodowych:

· zakaz powoływania w charakterze biegłego:

o obrońców i duchownych

o osób będących najbliższymi dla oskarżonego lub pozostających z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym

o osób będących świadkami czynu, choćby nie byli powołani na świadka

o osób powołanych w charakterze świadków

o osób do których odnoszą się odpowiednio przyczyny wyłączenia sędziego ( art. 40 § 1pkt 1-3i5 ) tzn takich których:

§ sprawa dotyczy bezpośrednio

§ są krewnymi

§ konkubentami

§ powinowatymi strony lub jej przedstawiciela

§ występowali w sprawie jako prokurator, osoba prowadząca postępowanie przygotowawcze lub przedstawiciel procesowy strony ( 196§1kpk)

· zakaz wykorzystywania opinii złożonej przez biegłego, wobec którego po powołaniu ujawniły się powody uzasadniające niepowoływanie go w tym charakterze Opinia taka w ogóle nie stanowi dowodu ( art. 196 §2kpk)

· zakaz przesłuchiwania w charakterze biegłego lekarza z zakresu ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznanie się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego

· zakaz korzystania z oświadczeń oskarżonego dotyczących zarzucanego mu czynu złożonych wobec jakiegokolwiek biegłego lub wobec lekarza udzielającego mu jakiejkolwiek pomocy medycznej ( art.199 ) – zakaz ten jest uchylony gdy biegły w ramach badań , za zgodą oskarżonego, zastosował legalnie środki techniczne rejestrujące nieświadome reakcje organizmu, czyli tzw. wariograf (art.199a)

· Zakaz wykorzystania przy przesłuchaniu oskarżonego oświadczeń tej osoby złożonych uprzednio w charakterze świadka. Zakaz ten wiąże się z możliwą zmianą ról procesowych w postępowaniach powiązanych ze sobą.

Zakazy związane z uzyskaniem oświadczenia dowodowego przy zastosowaniu niedopuszczalnych metod przesłuchania:

· zakaz korzystania z wyjaśnień, zeznań i innych oświadczeń uzyskanych poprzez użycie wobec przesłuchanego przymusu lub groźby bezprawnej ; oświadczenia takie nie mogą bowiem w ogóle stanowić dowodu

· zakaz stosowania hipnozy, środków chemicznych ( tzw. narkoanalizy ) oraz środków technicznych ( np. wariograf, poligraf ) , wpływających na procesy psychiczne przesłuchiwanego lub mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jego organizmu w związku z przesłuchaniem – wyjaśnienia, zeznania i oświadczenia uzyskane z naruszeniem tego zakazu nie mogą stanowic dowodu.

Do oznaczonej kategorii zakazów zaliczyć należy zakaz zastępowania wyjaśnień i zeznań treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych (art. 174) Kodeks wymaga aby wyjaśnienia oskarżonego oraz zeznania świadka były odbierane bezpośrednio przez organ procesowy i utrwalane w postaci protokołu.

ZAKAZY DOWODOWE NIEZUPEŁNE O CHARAKTERZE WZGLĘDNYM

· zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która skorzystała z prawa do odmowy zeznań (art. 182§1i3):

o Osoba najbliższa dla oskarżonego (art. 182§1)

o Świadek, który w toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem (art.182§)

o Osoba, która mam być zobowiazana do zwrotu korzyści uzyskanej z przestępstwa innej osoby (art. 416§3)

o Osoba będąca przedstawicielem podmiotu zbiorowego , gdy podmiot ten zgłosi w procesie sprawcy udział swego przedstawiciela (art. 21a ust.2 zd. II ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych )

Z tego prawa można skorzystac nie później niż do rozpoczęcia pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym (art. 186§1). Zakaz ma charakter względny gdyż zalezy od woli świadka.

· zakaz przesłuchiwania świadka, który uzyskał zwolnienie od zeznawania z uwagi na szczególnie bliski stosunek osobisty z oskarżonym (art.185) – osoba musi wystąpic o zwolnienia i następnie przed rozpoczęciem pierwszego zeznawania w post, sądowym oświadczyc, iż korzysta ze zwolnienia (art. 186§1). Zakaz uzależniony jest od woli organu procesowego, a będąc już zwolniony- może mimo to zeznanie złożyc.

· zakaz przesłuchiwania osób korzystających z immunitetu dyplomatycznego lub konsularnego ( w zakresie okoliczności, na które się on rozciąga ) – w zakresie okoliczności, na które rozciąga się ten immunitet

· zakaz przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej- na okoliczności objęte tą tajemnicą, bez uprzedniego zwolnienia ich od jej zachowania przez uprawniony organ przełożony. O zwolnienie takie do właściwego organu administracji rządowej może wystąpic sąd lub prokurator. Organ zwolnienia może odmówic jedynie, gdyby złożenie zeznania wyrządzic mogło poważną szkodę państwu (art. 179)

· zakaz przesłuchiwania osób zob. do zachowania tajemnicy służbowej lub związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji na okoliczności, na które rozciąga się ta tajemnica, bez uprzedniego zwolnienia tej osoby przez sąd lub prokuratora od jej zachowania ( adwokat, radca prawny, notariusz, lekarz, dziennikarz ) (art.180§1). Osoby zobowiązane do zachowania tej tajemnicy mogą być przesłuchane co do faktów objętych tą tajemnicą jedynie wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okolicznośc nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.

WPROWADZENIE DOWODÓW DO PROCESU.

WNIOSEK DOWODOWY

Dowody w post. karnym przeprowadza się na wniosek stron, podmiotu mającego być zobowiązanym do zwrotu korzyści albo z urzędu (art. 167) oraz podmiotu zbiorowego, gdy wystąpi on do procesu sprawcy jako quasi-strona.

Wprowadzenie do postępowania dowodów z urzedu jest charakterystyczne zwłaszcza dla przygotowawczego stadium procesu, gdzie organy dochodzenia i śledztwa same wyszukują i wprowadzają dowody ex officio.

W post. przed sądem przeważa przeprowadzanie dowodów na wniosek. Oskarżyciel publiczny składa stosowne wnioski już w akcie oskarżenia (art. 333§1 i 2). Prezes sądu wzywa oskarżonego – przesyłając mu odpis aktu oskarżenia – do składania takich wniosków w terminie 7 dni od doręczenia mu tego aktu (art. 338§1).

Wyjątkowo inicjatywa dowodowa w określonym zakresie przysługuje także biegłym.

We wniosku dowodowym należy podac:

loznaczenie dowodu, jaki ma być przeprowadzony, a więc wskazac, o jakie źródło lub środek chodzillokoliczności, które mają być udowodnione, czyli tezę dowodową, jaką za pomocą tego dowodu wnioskodawca chce wykazac (art.169§1 zd.1 ).l

Wniosek może określac także sposób przeprowadzenia dowodu (art. 169§1). Może on także zmierzac do wykrycia lub do oceny właściwego dowodu(art. 169). Wniosek może być złożony pisemnie albo ustnie do protokołu.

Rodzaje wniosków dowodowych:

v wniosek w znaczeniu ścisłym, żądanie przeprowadzenia określonego dowodu skierowane do organu procesowego

v wniosek o wyszukanie (uzyskanie) dowodu - aktualny w post. przygot. , np. o dokonanie przeszukania

v wniosek pomocniczy tj. żądanie przeprowadzenia określonego dowodu w celu ustalenia, gdzie znajduje się inny dowód.

...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

KPK

Podobne

KPK, KPK