KRĘGOSŁUP

KRĘGOSŁUP,

KRĘGOSŁUP – columna vertebralis

Stanowi ruchomą os tułowia i szyi, położoną pośrodkowo po stronie grzbietowej ciała. Biegnie on od podstawy czaszki do dolnego końca tułowia i razem z żebrami i mostkiem tworzy szkielet osiowy ustroju. Kręgosłup składa się z 33 – 34 kręgów nieparzystych, ułożonych jeden na drugim. W zależności od okolicy, w której występuje wyróżnia się kręgi:

1. szyjne (vertebrae cervicales) inaczej zwane karkowymi – 7

2. piersiowe (vertebrae thoracicae) inaczej zwane grzbietowymi – 12

3. lędźwiowe (vertebrae lumbales) - 5

4. krzyżowe (vertebrae sacrales) - 5

5. ogonowe (vertebrae coccygeus) – 4 –5.

Jako podpora górnej części naszego ciała kręgosłup przybiera na mocy i odporności stopniowo ku dołowi wskutek coraz silniejszej budowy i coraz większych rozmiarów tworzących go kręgów. Stąd kręgi piersiowe są silniejsze i większe od szyjnych, a lędźwiowe większe i masywniejsze od piersiowych. Krzyżowe natomiast zrastają się w jedną kość, która wydatniej spełnia funkcję dźwigania tułowia. Część ogonowa u człowieka ma charakter szczątkowy, nieraz jest całkiem skostniała. Dlatego kręgi krzyżowe i guziczne nazywane są rzekomymi, w odróżnieniu od pozostałych kręgów, które są nazywane prawdziwymi (lub przedkrzyżowymi lub ruchomymi). Pod względem morfologicznym, mimo, że kręgi krzyżowe i ogonowe straciły swą czynnościową samodzielność, są kręgami istotnymi.

Nasza postawa jest wyrazem równowagi mięśni, wydolności mięśniowo – nerwowej oraz kostno – więzadłowej. W płaszczyźnie czołowej kręgosłup jest prosty, a w strzałkowej ma kształt wydłużonej litery S. Składa się z części:

a. przedniej – silniejszej, grubszej, stanowiącej trzon kręgosłupa

b. tylnej – słabszej, cieńszej zwanej łukiem.

Obie te części łącząc się ze sobą wytwarzają otwór kręgowy. Otwory wszystkich kręgów tworzą kanał kręgowy, w którym przebiega rdzeń kręgowy wraz z oponami.

Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa to:

a. lordoza szyjna i lędźwiowa

b. kifoza piersiowa i krzyżowa.

Krzywizny te maja istotne znaczenie w utrzymaniu pionowej postawy ciała. Boczne skrzywienie kręgosłupa jest patologia i nosi nazwę SKOLIOZY.

U noworodków cały kręgosłup jest fizjologicznie wygięty do tyłu. Jako pierwsza kształtuje się lordoza szyjna, potem kifoza piersiowa, a następnie lordoza lędźwiowa. Ustabilizowanie się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa przypada na ok 20 r.ż. – kiedy kończy się wzrastanie szkieletu oraz aparatu więzadłowego

W okresie starzenia się tułów ulega skróceniu, nasila się kifoza piersiowa, zmniejsza się lordoza lędźwiowa i szyjna, tułów pochyla się ku przodowi – występuje tzw. garb starczy.

Również pod wpływem obciążenia w ciągu dnia krążki międzykręgowe spłaszczają się i tym samym kręgosłup skraca się. Sytuacja wraca do normy po wypoczynku.

Funkcje kręgosłupa:

- podporowa – pionowa postawa jest typowa dla człowieka; kręgosłup położony jest w osi ciała

- lokomocyjna – najmniej ruchoma część piersiowa; najbardziej ruchoma część szyjna (małe kręgi i małe obciążenie)

- ochronna dla rdzenia kręgowego.

Główne ruchy kręgosłupa zachodzą w płaszczyznach:

- poprzecznej – zgięcie do przodu i tyłu

- strzałkowej – zgięcie boczne

- pionowej – ruchy rotacyjne, obrotowe.

Z połączenia w/w ruchów powstaje ruch obwodzenia. Wszystkie ruchy kręgosłupa są pod kontrolą układu mięśniowego, a zakres ruchów ma indywidualną zmienność.

CHARAKTERYSTYKA KRĘGU

Każdy kręg składa się z dwóch części:

a. przedniej – trzonu

b. tylnej – łuku.

Od każdego łuku kręgu odchodzi siedem wyrostków:

- ku tyłowi skierowany nieparzysty wyrostek kolczysty

- ku górze i ku dołowi parzyste wyrostki stawowe górne i dolne (służące do połączenia z kręgami sąsiednimi

- bocznie natomiast odchodzą parzyste wyrostki poprzeczne.

Trzony kręgów dźwigają masę ciała, łuki otaczają i chronią rdzeń kręgowy. Wyrostki częściowo stanowią ramiona dźwigni dla przyczepów mięsni.

Ø TRZON KRĘGU – ma kształt niskiego walca, jego powierzchnia górna i dolna są porowate i nieco chropowate, ograniczone wystającą gładka listewką brzeżną. Powierzchnie te zrastają się z przylegającymi do nich krążkami międzykręgowymi. Przednia i boczne powierzchnie są nieco wklęsłe w kierunku pionowym i wypukłe w kierunku poziomym. Powierzchnia tylna trzonu stanowiąca przednie ograniczenie otworu kręgowego jest stosunkowo równa i ma jeden lub dwa otwory, przez które żyły podstawno – kręgowe wychodzą z trzonów. Na powierzchni przedniej trzonu widzimy kilka małych otworów, stanowiących przejścia dla naczyń odżywczych.

Ø ŁUK KRĘGU – zaczyna się w górnej części powierzchni grzbietowej trzonu, z prawej i z lewej strony nasada, stanowiącą najwęższa cześć łuku. Na górnym i dolnym brzegu tworzy płytkie wcięcie kręgowe górne i głębsze wcięcie kręgowe dolne. Oba wcięcia ograniczają otwór międzykręgowy. Między każdymi przylegającymi kręgami mamy, więc dwa takie otwory, po jednym z prawej i z lewej strony kręgosłupa. Przez otwory te wiodące do kanału kręgowego, przechodzą nerwy rdzeniowe i naczynia.

Ø WYROSTEK KOLCZYSTY – odchodzi od łuku ku tyłowi w płaszczyźnie pośrodkowej. Końce wyrostków sięgają aż po skórę grzbietu, gdzie przeważnie są wyczuwalne. Służą one jako miejsce przyczepu mięsni i więzadeł.

Ø WYROSTKI STAWOWE – dwa górne i dwa dolne, są krótkie, zakończone powierzchnia stawową, pokryta chrząstka szklistą. Jedna para skierowana jest ku górze i jej powierzchnie stawowe zwrócone są ku tyłowi; druga para skierowana ku dołowi i jej powierzchnie skierowane do przodu. Służą one do stawowego połączenia kręgów między sobą.

Ø WYROSTKI PPRZECZNE – parzyste, odchodzące od łuków, między wyrostkami stawowymi górnymi i dolnymi, kierują się bocznie. Służą do przyczepu mięsni i więzadeł.

STRUKTURA KRĘGU:

Trzon jest zbudowany z tkanki gąbczastej, pokrytej cienka warstwą istoty zbitej; jest ona wzmocniona okostna i więzadłami kręgosłupa. W istocie gąbczastej, wypełnionej szpikiem czerwonym znajdują się kanały dla żył podstawno – kręgowych. Łuk i wyrostki kręgów maja gruba warstwę istoty zbitej. Pomimo swoistej budowy kręgów w każdym odcinku, kręgi położone na końcach poszczególnych odcinków przybierają częściowo właściwości grupy sąsiedniej, wykazując tym samym przejściowy charakter kręgu.

SZCZEGÓŁOWA BUDOWA ODCINKÓW KRĘGOSŁUPA

ODCINEK SZYJNY (vertebrae cervicales) C

Są najmniejsze, mają spłaszczone trzony, wyrostki stawowe są niskie, wyrostki poprzeczne przebite pionowo otworem, przez który przechodzi tętnica kręgowa. Wyrostki kolczyste są na końcach rozwidlone (wyjątek – kręg VII). Otwór kręgowy ma kształt trójkąta.

I KRĘG SZYJNY – ATLAS – na stałe zrośnięty z czaszką, nie ma trzonu, składa się z dwóch łuków (przedniego i tylnego). Miejsca ich zrośnięcia tworzą części boczne. Na tylnej powierzchni znajduje się dołek do połączenia z kręgiem obrotowym oraz bruzdy dla tętnicy i żyły kręgowej oraz I nerwu szyjnego. Na częściach bocznych znajdują się dołki stawowe górne do połączenia z kością potyliczną i dolne – przylegające do powierzchni kręgu obrotowego. Wyrostki poprzeczne odchodzą od jego części bocznych.

II KRĘG – OBROTOWY – wydłużony ku górze trzon tworzy ząb kręgu obrotowego. Ma bardzo rozwinięty trzon. Przednia powierzchnia stawowa zęba przylega do dołka kręgu szczytowego; powierzchnia tylna – do więzadła poprzecznego.

VII – to ostatni kręg zwany WYSTAJĄCYM; na wyrostkach poprzecznych nie ma guzków i bruzd. Wyrostek kolczysty nie jest rozwidlony

ODCINEK PIERSIOWY (vertebrae thoracicae) Th

Kręgi są większe od szyjnych; trzony są płaskie, wymiar strzałkowy większy od poprzecznego, wyrostki stawowe są długie, a wyrostki kolczyste zachodzą na siebie.

Na zgrubiałych końcach długich wyrostków poprzecznych leży dołek żebrowy do połączenia z guzem żebra. Na bocznych powierzchniach trzonów znajdują się dołki żebrowe. Dołki żebrowe dwóch sąsiadujących kręgów tworzą powierzchnię stawową dla głowy żeber. Są ruchomo połączone z żebrami. Wyrostki stawowe są położone w płaszczyźnie czołowej, ograniczając ruchy zgięcia do przodu i do tyłu. Otwór kręgowy jest znacznie mniejszy niż w kręgach szyjnych.

ODCINEK LĘDŹWIOWY (vertebrae lumbales) L

Kręgi są największe, mają trzony kształtu nerkowatego. Ich wymiar strzałkowy jest mniejszy od poprzecznego. Duże wyrostki stawowe, wyrostki poprzeczne – zwane żebrowymi są cienkie i długie. Są one szczątkowymi żebrami (dlatego często nazywane są wyrostkami żebrowymi). Wyrostki kolczyste są wysokie, silnie rozwinięte. Otwór kręgowy jest mały.

ODCINEK KRZYŻOWY (vertebrae sacrales) S

Powstał poprzez zrośnięcie 5 kręgów krzyżowych (w okresie dojrzewania płciowego). Ma kształt klina (graniastosłupa) o szerokiej podstawie do połączenia z odcinkiem lędźwiowym i wąskim wierzchołku – do połączenia z kością ogonową. Ma dwie powierzchnie grzbietową, (która jest nierówna i wypukła) i miedniczą, na powierzchni, której znajdują się 4 pary otworów krzyżowych. Na powierzchni grzbietowej znajdują się grzebienie powstałe przez zrośnięcie się wyrostków kręgowych: przyśrodkowy (przez zrośnięcie wyrostków kolczystych), pośrednie (utworzone przez wyrostki stawowe), boczne (utworzone przez wyrostki poprzeczne). Wzdłuż kości krzyżowej biegnie kanał krzyżowy, który kończy się rozworem krzyżowym. Na bocznej powierzchni kości krzyżowej leżą powierzchnie uchowate łączące się z powierzchniami kości miedniczej

KOŚĆ GUZICZNA (OGONOWA) (vertebrae, coccygeae) Co

Ma charakter szczątkowy. Kręgi maja postać trójkątów lub okrągłych kostek. Podstawa kości guzicznej łączy się z kością krzyżową.

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA

Poszczególne kręgi łączą się ze sobą tworząc sprężystą, ruchomą kolumnę. Wyróżnia się następujące połączenia kręgów:

1. STAWY – znajdują się między wyrostkami stawowymi kręgów; najbardziej ruchome są one w odcinku szyjnym i lędźwiowym; kłykcie kości potylicznej łącząc się z dołkami stawowymi górnymi C I tworzą tzw. staw szczytowo – potyliczny, w którym zachodzą ruchy zginania i prostowania głowy. I i II kręg szyjny łączą się w stawach szczytowo – obrotowych bocznych (prawy, lewy) i pośrodkowym. Od tyłu ząb kręgu obrotowego przytrzymuje więzadło poprzeczne, które uniemożliwiają przesuwanie się zęba obrotnika do tyłu, w kierunku kanału kręgowego. W stawie szczytowo – obrotowym zachodzą ruchy obrotowe wokół osi pionowej przechodzącej przez ząb kręgu obrotowego. Stawy międzykręgowe należą do stawów sprzężonych, tzn ruch w jednym stawie jest uwarunkowany ruchem w stawach sąsiednich. Każdy staw otoczony jest torebką stawową

2. WIĘZADŁA – łączą łuki, wyrostki poprzeczne i kolczyste. Wyróżnia się dwie grupy więzadeł: długie i krótkie. Do długich należą:

o więzadło podłużne przednie (wiąże przednie powierzchnie trzonów i krążków; hamuje wyginanie się kręgosłupa do tyłu),

o podłużne tylne (biegnie od 2 kręgu szyjnego do 1 krzyżowego, wewnątrz kanału kręgowego; hamuje zgięcie kręgosłupa w przód),

o więzadło nadkolcowe – rozpoczyna się na wyrostku kolczystym C VII, przymocowuje się do szczytów wyrostków kolczystych. Jego przedłużeniem w części szyjnej jest więzadło karkowe, które napina się przy zgięciu kręgosłupa w przód.

Natomiast do grupy więzadeł krótkich należą:

o więzadło żółte (łączy łuki kręgów i jest bardzo elastyczne – napina się podczas zginania kręgosłupa i pomaga w jego prostowaniu; wypełnia wolne przestrzenie między łukami kręgów zamykając od tyłu kanał kręgowy);

o więzadło międzypoprzeczne (łączy wyrostki poprzeczne sąsiednich kręgów; napina się przy zgięciu bocznym kręgosłupa);

o więzadło międzykolcowe (łączy wyrostki kolczyste kręgosłupa; hamuje ruch zgięcia do przodu).

3. CHRZĄSTKOZROSTY – łączą trzony kręgów szyjnych, piersiowych i lędźwiowych za pomocą chrząstki włóknistej. Mają one postać płaskich płytek wciśniętych między trzony kręgów i zwanych krążkami międzykręgowymi. Dopasowują się kształtem do trzonu kręgu. Środkową część krążka stanowi jądro miażdżyste, bogate w wodę i zbudowane z tkanki łącznej wiotkiej z elementami chrzęstnymi. W przeciwieństwie do pierścienia jądro jest bardziej ruchomą częścią krążka. Obwodowo położony jest pierścień włóknisty (ma budowę bardziej zbitą) Część obwodowa to pierścień włóknisty, zawierający liczne włókna sprężyste. Krążki umożliwiają ruchy między poszczególnymi kręgami i ruchy kręgosłupa jako całości. Pełnią tez rolę „zderzaków” i amortyzują wstrząsy. Krążki są niskie w odcinku szyjnym a wysokie w odcinku lędźwiowym. Pierwszy krążek występuje między CII i C III, a ostatni między LV i SI. Część włóknista krążka odpowiada za wytrzymałość mechaniczną krążka. Krążki stanowią 1/3 wysokości kręgosłupa.

... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

KRĘGOSŁUP

Podobne

KRĘGOSŁUP,